Zabytkowe kościoły drewniane na Żywiecczyźnie
Jest ich zaledwie kilka. W dawnych wiekach prawie wszystkie kościoły na Żywiecczyźnie budowane były z drewna. Wyjątek stanowił kościół parafialny w Żywcu i Radziechowach. W miarę upływu czasu, stare kościoły drewniane rozbierano, a na ich miejsce stawiano nowe - murowane. Niektóre z nich zachowały się do dnia dzisiejszego. Ciekawą historię zabytkowych kościołów drewnianych w Cięcinie, Łodygowicach i Gilowicach prezentujemy naszym czytelnikom, jako pożyteczną - miejmy nadzieję - lekturę świąteczną. Są czarne ze starości, otoczone drewnianym płotem, budzą zachwyt i zainteresowanie. Są przedmiotem podziwu i zainteresowania koneserów i turystów.
Kościół w Cięcinie. Obecny kościół w swej najstarszej części wzniesiony został w 1542 roku, jako kaplica filialna kościoła w Radziechowach. Kolejnym ważnym okresem w dziejach kościoła św. Katarzyny są lata 1666 - 1667, kiedy to staraniem ks. Stanisława Kaszkowica - plebana radziechowskiego został znacznie rozbudowany przez powiększenie nawy i dobudowanie wieży. Do roku 1789 kościół św. Katarzyny w Cięcinie funkcjonował jako filia kościoła parafialnego w Radziechowach. Dalsza rozbudowa nastąpiła w roku 1857, dobudowano nową zakrystię i skarbiec - oratorium. W roku 1893 rozpoczął się kolejny etap rozbudowy kościoła. Dokonano wtedy wydłużenia nawy i przesunięcia wieży na walcach ku zachodowi. W tym samym roku zbudowano także nowy babiniec i nową wieżyczkę na sygnaturkę. W roku 1894 dobudowano mały przedsionek przylegający do babińca. W roku 1895 dobudowano kaplicę św. Franciszka z Asyżu. W roku 1896 Antoni Stopka - artysta z Makowa Podhalańskiego wykonał malarstwo ścienne i stropowe. Kilkanaście lat później w roku 1909 dach kościoła pokryto eternitem, w miejsce starego pokrycia gontowego. W roku 1925 zaprojektowany został obecny hełm wieży. Realizacja projektu nastąpiła w roku 1932. Wieżę podwyższono o 7 m.
W latach 1949 - 51 wykonano malowanie ścian i sufitu, renowację ołtarzy i obrazów (złocenia i polichromia). Wymieniono też dolne zgniłe płozy ścian, wykonano podmurówkę z kamienia pod zapadające się ściany zewnętrzne, wzmacniając je dwoma filarami z cegły. W latach 1990 - 92 poczyniono szereg przedsięwzięć służących poprawie stanu technicznego kościoła. Mimo wykonania tych prac, kościół wymaga jeszcze wielu działań remontowo konserwatorskich, służących utrzymaniu go w stanie używalności.
Kościół w Łodygowicach. Łodygowice, Wilkowice i Pietrzykowice to jedne z najstarszych wsi w Kotlinie Żywieckiej. Kościółek drewniany w Łodygowicach istniał już w połowie XIII wieku. Zlokalizowany był przy murach zamkowych od strony południowej. Na dzisiejsze miejsce, na skarpie, przeniesiony został w latach 1631 - 1634, staraniem ówczesnego proboszcza ks. Stanisława Kaszkowica. Konsekrowany w roku 1636. Od samego początku jego patronami byli święci Szymon i Juda. W ciągu wieków kościół podlegał wielokrotnym przeróbkom i modernizacjom. Już w roku 1644 dzwonnicę połączono z nawą główną, w roku 1687 rozebrano prezbiterium i wzniesiono nowe, obszerniejsze. Obecną wieżę z dzwonami wzniesiono w roku 1797. W ostatnim ćwierćwieczu XVIII wieku powiększono nawę i dobudowano boczne kaplice. Drewniany kościół w Łodygowicach zaliczany jest do najobszerniejszych w grupie kościołów drewnianych wzniesionych w stylu śląsko- małopolskim. Z obszernego placu do kościoła wiodą 130 stopniowe schody wykonane w roku 1845. W XIX wieku w kościele położono kamienną posadzkę, wymieniono szafy w zakrystii, ławki i konfesionały. Do najcenniejszych zabytków zaliczany jest biały ornat z XVI wieku i 9 innych. Średniowieczny dzwon zabytkowy o średnicy 60,5 cm poszedł na potrzeby armii austriackiej w czasie I wojny światowej. Drugi dzwon z roku 1753 zabrali Niemcy.
Do połowy XIX wieku w otoczeniu kościoła chowano zmarłych. Dopiero po wielkim pomorze w latach 1847 - 48 cmentarz przeniesiono poza obręb kościoła na Glemieniec.
Kościół w Gilowicach p.w. św. Andrzeja. Obecny kościół gilowicki został przeniesiony z Rychwałdu w połowie XVIII wieku. W Rychwałdzie stał 2 wieki. Nie nadawała się do przeniesienia do Gilowic wieża, toteż postawiono nową. Wieża pierwotnie nie była złączona z kościołem. Uczyniono to w roku 1901, ale już w roku 1933 w czasie powiększania nawy głównej wieżę przesunięto w całości w kierunku na zachód o 6 metrów. Jest to kościół jednonawowy, obecnie, po licznych przebudowach na planie regularnego krzyża. Na zewnątrz wokół ścian, charakterystyczne dla tego typu budowli - soboty. W oknach witraże z 1929 roku. W roku 1895 zmieniono strop. W miejsce dotychczasowego, wykonano nowy, kołyskowy, otynkowany. Wtedy otynkowano też ściany boczne, przez co kościół utracił na walorach zabytkowych. Ze względu na znaczne koszty, jakie pochłaniały częste zmiany pokrycia dachowego, w roku 1912 bez porozumienia się z konserwatorem zabytków, pokryto dach eternitem. Na wyraźne polecenie konserwatora w dwa lata później eternit zdjęto i przywrócono pokrycie gontami. Również decyzja konserwatora zabytków z roku 1914 uratowała przed rekwizycją wojskową zabytkowe dzwony, na których widnieją lata 1535 i 1584. W 1947 roku zakupiono nową sygnaturkę na miejsce zabranej przez Niemców w czasie okupacji. W 1917 roku ułożono posadzkę ceramiczną. Pierwsze organy pochodziły z roku 1715. W latach 50. kościół został zelektryfikowany. Wewnątrz kościoła jest 5 zabytkowych ołtarzy, z licznymi zabytkowymi figurami świętych, barokowa ambona przeniesiona z Rychwałdu, Plac przykościelny - dawny cmentarz - jest ogrodzony drewnianymi balami mocowanymi na murowanych słupkach, a do wewnątrz prowadzą 3 bramki wejściowe. Obok kościoła stoi wzniesiony w 1930 roku obelisk poświęcony poległym w I wojnie światowej.
Tekst: Hieronim Woźniak
Zapraszamy do Żywca!
Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego
