Wycieczka „Szlakiem Prastarych Beskidzkich Grodzisk”
Oferta przewodnicka:
Całodniowa wycieczka ze mną może zawierać następujące elementy (do wyboru):
• zwiedzanie grodziska w Podoborze 5 km od Cieszyna w Czechach w Beskidzie Śląsko – Morawskim,
• zwiedzanie grodziska w Międzyświeciu,
• zwiedzanie Starego Grodziska w Bielsku Białej,
• zwiedzanie grodziska na górze Grojec w Żywcu.
SPECYFIKACJA ZWIEDZANYCH OBIEKTÓW
GRODZISKO W PODOBORZE
Słowiańskie grodzisko okresu plemiennego w Podoborze znajduje się obecnie na terenie Republiki Czeskiej, w odległości około 5 kilometrów od Cieszyna. W literaturze i tradycji miejscowej określane jest często mianem „Stary Cieszyn'' lub ''Cieszynisko''. Najstarsze pozostałości zasiedlania tego z natury obronnego wzniesienia, usytuowanego na terasie nadzalewowej rzeki Olzy, pochodzą ze schyłku epoki brązu / 900-750 lat p.n.e./ i wiążą się z istnieniem nieufortyfikowanej osady. W okresie halsztatu, czyli starszej epoki żelaza / 750 - 400 lat p.n.e./ osada ta została przekształcona w gród chroniony wałem kamienno- ziemnym oraz fosą. W trakcie wieloletnich badań archeologicznych stwierdzono pozostałości domostw mieszkalnych w postaci półziemianek oraz naziemnych chat słupowych. Ceramikę reprezentują różne formy naczyń takich jak garnki, misy, amforki, czerpaki, zdobione bogatą ornamentyką linearną. Odkryto również bogaty zespół wyrobów z żelaza oraz brązu / sierpy, noże siekierki, groty, szpile do spinania odzienia/. Ten okres zasiedlania kończy się gwałtownym zniszczeniem grodu. Kolejna faza zasiedlenia grodu związana jest z ludnością słowiańską. W VIII w. powstaje w Podoborze potężny gród broniony wałami z palisadą i fosami, składający się z dwóch podgrodzi oraz najważniejszej części tzw. akropolu- ośrodka władzy terytorialnej. Mieszkańcy grodu żyli w chatach o konstrukcji słupowej, ze ścianami wykonanymi z plecionki i paleniskami w rogu pomieszczenia. Specjalizowali się głównie w wytapianiu i obróbce żelaza oraz w produkcji rolnej. Dowodzą tego znaleziska różnego rodzaju wyrobów metalowych, czy żaren i sierpów. W końcu IX w. gród ulega silnemu zniszczeniu najazdem władcy wielkomorawskiego Świętopełka. Badania archeologiczne dowodzą, że jeszcze w X w. pozostałości grodu są zamieszkałe, ale wiodącą funkcję grodu- kasztelani przejmuje nowy gród na Górze Zamkowej w Cieszynie.
GRODZISKO W STARYM BIELSKU
Grodzisko w Starym Bielsku – średniowieczne grodzisko położone w Starym Bielsku, dzielnicy Bielska-Białej. Jest pozostałością pierścieniowej osady produkcyjnej o charakterze obronnym, istniejącej od XII wieku do roku 1400 i stanowi najstarszy zabytek miasta. Grodzisko usytuowane jest na pochyłości wzgórza opadającego łagodnie ku północy. Jego kształt zbliżony jest do elipsy o wymiarach 205 m na osi północ-południe i 215 m na osi wschód-zachód. Jego powierzchnia wynosi ok. 3,2 ha. Osada powstała w końcu XII w. i była silnie ufortyfikowana – otaczały ją podwójne wały drewniano-ziemne rozdzielone fosą o szerokości 10 m i głębokości do 12 m oraz szerokie palisady. Podczas badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 30. i 70. XX w. odkryto chaty mieszkalne, zabudowania gospodarcze, majdan, fragmenty bruku kamiennego, studnie i dymarki. Znaleziska te wskazują, że osadę zamieszkiwali rolnicy i rzemieślnicy – hutnicy rudy darniowej, kowale, cieśle i prządki. Osada położona była przy trakcie handlowym z Krakowa na Morawy (szlak solny) i mogła pełnić rolę warowni – refugium dla okolicznej ludności. W 1400 roku grodzisko zostało doszczętnie zniszczone przez pożar. Nie wiadomo do dzisiaj, jak należy łączyć tę osadę ze Starym Bielskiem i miastem Bielskiem. W okresie wojny trzydziestoletniej, w latach 1618–1648 przez Bielsko maszerowały różne oddziały wojska, a wśród nich Szwedzi, którzy byli tu co najmniej trzy razy (1642, 1645, 1646). Prawdopodobnie średniowieczne grodzisko w Starym Bielsku wykorzystali jako miejsce obozowiska, skoro miejscowa ludność nazwała je wałem szwedzkim (niem. Schweden Schanze). Do dziś ulica otaczająca grodzisko od północy nosi nazwę Wał Szwedzki. W XVI w. założono Dolny folwark starobielski, obejmujący częściowo również grodzisko. W jego południowo-zachodniej części powstały zabudowania, zaadaptowane później na potrzeby parafii ewangelickiej, która w latach 1818–1827 wybudowała w ich sąsiedztwie ewangelicki kościół Jana Chrzciciela. W tym samym okresie obwałowania dawnej osady zostały już w dużej mierze zniwelowane i zadrzewione. Grodziskiem zaczęto interesować się w latach 30. XX wieku, kiedy przeprowadzono pierwsze badania archeologiczne. Kolejne zostały przeprowadzone w latach 70. Grodzisko w Międzyświeciu – wczesnośredniowieczne grodzisko położone w Międzyświeciu w miejscu zwanym Piekiełkiem, tuż przy granicy administracyjnej miasta Skoczowa, za którego praosadę uchodzi. Jest pozostałością dwufazowej osady plemienia Golęszyców istniejącej w tym miejscu od VII do końca IX wieku, kiedy to zostało zniszczone najprawdopodobniej przez wielkomorawskiego władcę Świętopełka I i nie zostało już odbudowane. Badania archeologiczne przeprowadzone zostały na początku lat 60. XX wieku, grodzisko nie zostało jednak w pełni rozpoznane i zinterpretowane.
GRODZISKO W MIĘDZYŚWIECIU
Osada była najdalej wysuniętym na wschód grodem plemienia Gołęszyców, położonym w strategicznym miejscu na naturalnie obronnym trójkątnym cyplu wysokości ok. 330 m n.p.m. nad doliną rzeki Bładnicy. skąd można było obserwować dolinę rzeki Wisły w jej górnym biegu. Jako że była ona mniejsza od grodu w Kocobędzu stanowiła prawdopodobnie jego uzupełnienie zabezpieczające go i ewentualne inne gołęszyckie osady przed zagrożeniem ze strony plemienia Wiślan. W pierwszej fazie istnienia, tj. od VII do połowy VIII wieku, była osadą słabo umocnioną lub wręcz otwartą. W następnej fazie osada została otoczona wałem ziemnym z palisadą drewnianą dodatkowo zabezpieczoną zewnętrzną fosą. Pośrodku znajdował się tzw. akropol o rozmiarze około 0,7 ha, a od strony zachodniej przylegało doń niezbyt rozwinięte podgrodzie. Centralnym i najważniejszym punktem osady i grodu był majdan, czyli rodzaj placu otoczonego raczej nieregularnymi zabudowaniami mieszkalnymi, choć i na samym placu mogły znajdować się inne budowle. Domostwa były konstrukcji zrębowej lub słupowej na planie prostokąta, odrobinę zagłębione w ziemię. Oprócz nich w osadzie znajdowały się też piec do wypalania ceramiki, palenisko kuźnicze a także jamy gospodarcze. Podczas prac wykopaliskowych odnaleziono ponadto liczne garnki i dzbany, zrobione bądź ręcznie lub na kole garncarskim, później ozdobione dookolnie prostymi i falistymi liniami, przęśliki gliniane, noże żelazne, szydła, groty strzał oraz haczyki służące do łowienia ryb. Za najcenniejsze znalezisko uchodzi żelazna ostroga platerowana srebrem.
GRODZISKO NA GÓRZE GROJEC W ŻYWCU
Grojec zajmuje powierzchnię 7,5 km2 i stanowi swoistą wyspę otoczoną z każdej strony terenami zurbanizowanymi. Od tysięcy lat wykorzystywany był jako doskonały punkt widokowy. Góra Grojec jest położona w widłach Soły i Koszarawy. Na szczycie istniała osada lub grodzisko ludności kultury łużyckiej. Kolejne ślady osadnictwa datowano na okres lateński. Grojec to od tysięcy lat miejsce obronne, położone w widłach dwóch górskich rzek. Prawdopodobnie była tu praosada Żywca, zamieszkała już w V wieku p.n.e. Prawdopodobnie zamieszkiwały tutaj plemiona z kultury łużyckiej, Celtowie (Kotni). Ludność ta zajmowała się rolnictwem, hodowlą, łowiectwem, tkactwem, wyrabiano naczynia ceramiczne, oraz prymitywne przedmioty z żelaza. Celtowie trudnili się handlem z Grekami i Rzymianami (wykopaliska archeologiczne prowadzone przed II wojną światową, w latach 30 i 80 tych ubiegłego wieku potwierdziły te hipotezy). W IX i X wieku mogła tu istnieć osada słowiańskiego Państwa Wielkomorawskiego. W XV wieku w „Chronografii albo Dziejopisie Żywieckim” z 1704r. Andrzeja Komonieckiego napisane było, że w roku 1462r. Włodek i Bożywoj Śkrzyńscy, główni rozbójnicy mieli fortece (zamek rycerzy rabusiów) i napadali z Grojca i z Turzej Góry koło Dobczyc na karawany kupieckie, ale w 1477r. zamek został zniszczony przez wojska Kazimierza Jagiellończyka około roku 1460. Od 1689r. budowano tu szubienice, Grojec był miejscem egzekucji wykonanej na wielu beskidzkich zbójnikach, m.in. na hetmanie zbójnickim Martynie Portaszu – uchwyconego w dzień Młodzianków tj. 28 grudnia, przyprowadzono do zamku, 30 mieszczan go pilnowało, podpalano go pochodniami i osadzono na Grojcu, ucięto mu 2 ręce i powieszono na haku jako hetmana zbójnickiego. W okolicy Ujsoł działali wówczas zbójnicy beskidzcy, a największą sławą cieszyli się Wyderka z Ujsoł i przybyły tu zza węgierskiej granicy Martyn Portasz. Wielka ciekawostką jest fakt, że ks. Franciszek Augustyn, który probostwo w Żywcu objął w 1820r., dwukrotnie w latach 1823 i 1835 zorganizował wyprawy archeologiczne na górę Grojec, gdy jeszcze wtedy były widoczne resztki średniowiecznej twierdzy. Ekspedycja na Grojec była bardzo udana, znaleziono bowiem mnóstwo cennych rzeczy (amunicję, kamienne kule, strzały, groty włóczni, pieniądze itp.) – był to zalążek żywieckiego muzeum. Wycieczka z Karpackim Gazdą odbywa się szlakiem żółtym prowadzącym z rynku żywieckiego, przez park, 600 metrową Aleję Lipową na trzy wyjątkowe szczyty Grojca (Czarny Grojec – Księży Grojec – 422 m. n.p.m., Średni – Kopiec – 474, Duży Grojec – 612 m. n.p.m.).
Wzgórze Grojec opływają 2 rzeki – Soła (od zachodu) i Koszarawa (od północy), a w jego granicach płyną 2 strumienie – Sporyszek i Pawlusek (Dzielnica Pawlusie na którym pobudowany jest browar Żywiecki). Grojec jest najwyższym wzniesieniem (612 m. n.p.m.), znajdującym się na dnie Kotliny Żywieckiej. Z Grojca rozpościera się przepiękna panorama na Beskid Śląski, Żywiecki, Mały, Bramę Wilkowicką, Kotlinę Żywiecką, Jezioro Żywieckie, Pasmo Rewelsko – Ślemieńskie. Na Górze Grojec występuje ponad 1000 gat. roślin naczyniowych, w tym bardzo ciekawych i rzadkich. Bioróżnorodność, ciekawe ekosystemy, występowanie mokradeł, torfowisk i muraw kserotermicznych powoduje, ze jest to unikatowe miejsce. Grojec ma skomplikowaną budowę geologiczną, występują różne gatunki gleby, dzięki czemu zaobserwowano tutaj dużą różnorodność roślin (występuje nawet rosiczka okrągłolistna, cieszynianka, tojad lisi występujący tylko w Kotlinie Żywieckiej, wawrzynek wilczełyko, pierwiosnka wyniosła, chroniony storczyk męski, fiołek kosmaty). Bardzo ciekawe jest to, że jedynie trzy masywy górskie w Beskidach zbudowane są z wapienia cieszyńskiego. Są to kolejno – góra Grojec, sąsiednia Matyska oraz góra Tuł. Na górze Grojec po dziś dzień zobaczyć można wyrobiska skalne, które są niemym świadectwem wydobywania wapienia, z którego zbudowana jest m.in. żywiecka dzwonnica. W najbliższej okolicy Grojca znajduje się piec wapienny – nieczynny od kilkudziesięciu lat. Pozyskiwano tutaj wapno budowlane – składnik zaprawy murarskiej. Podobnych pieców na Żywiecczyźnie znajdowało się 5! Posortowany surowiec wrzucano do wapiennika od góry, na przemian z paliwem – czyli drewnem bukowym, a potem węglem kamiennym. Pod wypływem temperatury uzyskiwano wapno palone, potem wrzucone do wody stawało się wapnem gaszonym, nadającym się do zaprawy murarskiej. Popiół stosowany był jako nawóz do pól. Na stokach Grojca eksploatowano kiedyś rudy żelaza dla dwóch hut – w Węgierskiej Górce oraz w Sporyszu. Rudy te zaliczane były do syderytów, zawierały małe ilości żelaza, nigdy nie były eksploatowane na szeroka skalę. Na Grojcu znajduje się torfowisko wysokie – użytek ekologiczny, gdzie rośnie m.in. rosiczka okrągłolistna, mchy, skarłowaciała brzoza, dąb szypułkowy i świerk. Obecność nieprzepuszczalnego podłoża powoduje powstawanie torfowisk. W Beskidach torfowiska występują jeszcze na Hali Miziowej, pod Redykalnym Groniem, koło Mutnego.
Bardzo ciekawe są też na górze Grojec unikatowe murawy kserotermiczne, wokół których rośnie las mieszany (dąb, buk, grab, jodła, jawor, wiąz, sosna zwyczajna, olszyna, jarzębina, świerk, brzoza, leszczyna, dziko rosnąca czereśnia, róża, tarnina, głóg. W obrębie murawy kserotermicznej rosną chabry, szałwia, goryczki, lebiodka pospolita, trawy – kłosownica pierzasta i stokłosa pospolita – oregano, oman wierzbolistny, dzwięćsił bezłodygowy, rozchodnik ostry, wilczomlecz sosnka, smółka pospolita. Murawa kserotermiczna to nieleśne zbiorowisko roślinne o charakterze murawowym lub murawowo-ziołoroślowym. Murawy kserotermiczne rozpowszechnione są w południowej i południowo-wschodniej Europie, w obszarach o suchym i ciepłym lecie. W Europie Zachodniej i Środkowej, w tym w Polsce, murawy kserotermiczne rozwijają się na nasłonecznionych zboczach na suchym podłożu wapiennym. W związku z tym gatunki budujące tego typu fitocenozy to głównie rośliny światłolubne i wapieniolubne. W Polsce murawy kserotermiczne to w zdecydowanej przewadze zbiorowiska seminaturalne, dla stabilności których konieczna jest ingerencja w postaci np. ekstensywnego wypasu. Na Grojcu zaobserwowano bardzo ciekawy aspekt fenologiczny – co klika tygodni zakwita inny typ roślinności. W czerwcu – szałwia (barwa fioletowa), oman wierzbolistny –(żółty kolor), trawa kłosownica pierzasta (barwa zielona). Kiedyś na stokach Grojca prowadzony był intensywny wypas owiec (brak owiec, powoduje zarastanie łąk, muraw, pastwisk - pojawiają się małe krzewy – proces sukcesji, zarastania. Oferta autorska.
Wszystkie usługi i bilety wstępów do zwiedzanych obiektów na zapytanie z indywidualna kalkulacją!
Skorzystanie z usługi przewodnickiej i zarezerwowanie odpowiednich atrakcji wymaga wcześniejszej rezerwacji, której można dokonać w Żywieckim Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego pod nr tel./fax 033 475 96 52 lub 609 789 879 lub pisząc maila: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.
Zapraszamy w Beskidy z Karpackim Gazdą!
