Franciszek Janeczko
W kalendarzu Beskidzkim z 1961 r. spotkałem się z ciekawym artykułem Leopolda Dudkiewicza zatytułowanym „Żywiecki Nikifor”. Artykuł ten pozwalamy sobie przedrukować w całości z nadzieją, że może ktoś z czytelników zechce uzupełnić ten bardzo skromny życiorys.
LUDOWY prymityw w malarstwie zrobił wszechświatową karierę. Przyniósł on m. in. wielką sławę utalentowanemu malarzowi ludowemu z Krynicy - Nikiforowi. Obrazy jego trafiły do prywatnych galerii, dostąpiły zaszczytu reprezentowania sztuki polskiej za granicą. Uroczo naiwny pejzaż, trafna charakterystyka przedstawianych postaci, a przede wszystkim uderzająco śmiała kolorystyka dziecięco prymitywnych obrazków Nikifora - oto podstawowe cechy jego artyzmu.
Ziemia Żywiecka szczyci się, że jest ojczyzną równie ciekawego malarza, przedwcześnie zmarłego ludowego artysty, Franciszka JANECZKI. Janeczko został odkryty przez Tadeusza Seweryna na kilka lat przed II wojną światową w Sporyszu-Świnnej. Malarz-samouk miał wówczas lat 30 i pełnił obowiązki pasterza u bogatych gospodarzy. Malował w godzinach wolnych od pracy, w głębokiej tajemnicy przed swoimi gospodarzami, którzy nie byliby zbudowani, dowiedziawszy się, że ich pasterz pała się takimi "głupotami". Janeczko był chory, a oprócz tego jego organizację psychiczną podkopywała nadmierna pobudliwość i wrażliwość nerwowa. Będąc lunatykiem budził wśród otoczenia wiejskiego zabobonny strach jako stworzenie niesamowite.
Tadeusz Seweryn opowiada o tym, jak odwiedził Franciszka Janeczkę razem ze znanym badaczem przeszłości Żywiecczyzny, Stanisławem Szczotką. Janeczko skarżył się swoim gościom, że kończą mu się farby i nie ma już czystego papieru. Seweryn przysłał mu farby z Krakowa, a Szczotka pastarał się dla Janeczki o tekturę we fabryce ,,Solali". Na tych tekturach powstało kilkanaście obrazów, spośród których kilka zostało namalowanych dla życzliwego opiekuna z Krakowa, Tadeusza Seweryna.
Obrazy te zostały przekazane do Muzeum Etnograficznego w Krakowie, które obecnie posiada największy zbiór obrazów, akwarelek, rysunków piórkiem i atramentem Franciszka Janeczki. Trochę jego obrazów jest jeszcze w muzeum Łodzi i Warszawie, a także w rodzinnym Żywcu a reszta - w rękach prywatnych. Tematyka obrazów jest różnorodna, ale dałoby się wyróżnić dwie zasadnicze dziedziny, którym Janeczko poświęcał swój talent. Na pierwszym miejscu będzie tematyka religijna, a więc madonny, święci pańscy, adoracja Chrystusa:, a na drugim - tematyka zbójnicka.
Zarówno treść jak i forma malarstwa Janeczki jest typowo ludowa - beskidzka. Znalazło ono uznanie nie tylko u nas w kraju. Już w roku 1948 Polska Ludowa włączyła obrazy Franciszka Janeczki, żywieckiego Nikifora, do reprezentacyjnej wystawy sztuki polskiej za granicą. Dzieła jego były eksponowane w Krakowie, Warszawie i Londynie. Sam twórca .nie doczekał już tych sukcesów, ponieważ zmarł w roku 1945.
Wśród zbiorów sztuki ludowej Muzeum Ziemi Żywieckiej na pierwszy plan wysuwają się obrazy na szkle oraz malarstwo Franciszka Janeczki. Stanowi ono prawdziwą ozdobę działu etnograficznego. Zwiedzając Żywiec i jego muzeum nie wolno w żadnym wypadku przejść obojętnie wobec dzieł przedwcześnie zmarłego żywieckiego Nikifora, którego uważa się tutaj za większego artystę od mistrza z Krynicy.
Zapraszamy do Żywca!
Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego
